Mój pierwszy wyjazd na Litwę pamiętam jak dziś. Niewiele wiedziałam o kulturze tego kraju, języku, zwyczajach i kuchni. Gdy poszliśmy ze znajomymi do jednej z litewskich restauracji nie bardzo wiedziałam, co zamówić więc zamówiłam to, co wszyscy – cepeliny.
Cepeliny są najpopularniejszym litewskim daniem i każdy odwiedzający Litwę powinien obowiązkowo ich spróbować (wegetarianie również, ale cepelinów z twarogiem). Skoro już ustaliliśmy, że wyjazd na Litwę podczas, którego nie zje się cepelinów, nie liczy się, to teraz warto by było zastanowić się dlaczego? Dlaczego to właśnie cepeliny są tak popularne i skąd się wzięły?
Cepeliny – początek
Ziemniaki przywędrowały na Litwę na początku XVIII wieku dzięki królowi Augustowi III Sasowi i szybko zyskały uznanie ze względu na smak i brak specjalnych wymagań dotyczących uprawy. Przy zbiorach ziemniaków uczestniczyła cała rodzina, a z czasem wykopki stały się jednym z najważniejszych wydarzeń wczesnej jesieni.
Z wykopkami (bulviakasis) wiązało się wiele wierzeń i przesądów. Gospodyni nie mogła przyrządać żadnych potraw z ziemniaków dopóki wykopki nie zostały zakończone – mogło to grozić nieurodzajem w kolejnym roku.
Zebrane ziemniaki do piwnicy wsypać można było tylko podczas pełni księżyca. Dzięki temu ziemniaki miały przetrwać aż do wiosny. Koniecznie również trzeba było zacząć układanie ziemniaki od południowego rogu piwnicy, by w zimie nie przemarzły. Wykopki należało skończyć do świętego Michała – 29 września.
Niegdyś ziemniaki sadzono w ogródkach ze względu na ich pięknie kwitnące kwiaty, którymi damy przyozdabiały fryzury. Z tamtego okresu pochodzi powiedzenie „Kam tos gėlės kai bulvės žydi!“ czyli „Po co kwiaty, skoro ziemniaki kwitną!“
Cepeliny – inne oblicze ziemniaka
Ziemniaki stały się postawowym składnikiem wielu potraw i trudno dziś wyobrazić sobie kuchnię litewską bez nich. Delikatny smak ziemniaków i możliwości różnorodnego ich wykorzystania sprawiły, że na Litwie nazywane są drugim chlebem.
Ziemniaki świetnie nadawały się do jedzenia zaraz po ugotowaniu w niezmienionej formie, jako dodatek do zup lub składnik potraw – cepelinów, babki ziemniaczanej, placków ziemniaczanych, kiszki ziemniaczanej, blinów żmudzkich. Dania przygotowane z ziemniaków dodawały energii i na długo gwarantowały uczucie sytości.
Na początku cepeliny podawane były głównie w karczmach, gdzie głodni i zmęczeni podróżnicy mogli zatrzymać się i najeść do syta. Tłuste i ciężkie cepeliny wzmagały pragnienie i świetnie komponowały się z piwem, dzięki czemu zarobki karczem rosły.
Z czasem ta wyjątkowa potrawa z ziemniaków zaczęła pojawiać się na co dzień w domach i podbiła serca niemal wszystkich Litwinów.
Cepelin nie jedno ma imię
Jak się pewnie domyślacie nazwa cepelinów nie przypadkowo związana jest ze statkiem powietrznym Zeppelinem. To przez ich kształt zostały nazwane cepelinami, ale ale…
Przecież cepeliny są starsze niż statek powietrzny, który na litewskim niebie pojawił się dopiero podczas I Wojny Światowej, więc musiały mieć inną nazwę. Na początku cepeliny na Litwie nazywano Didžkukuliai – nawet teraz można spotkać się dosyć często z tą nazwą.
Tradycyjne cepeliny to te z mięsnym farszem w środku polane tłuszczem i skwarkami. Przepis jak takie cepeliny zrobić w domu znajdziecie tutaj: Przepis na domowe cepeliny
Zmień swój wyjazd na Litwę w niezapomnianą podróż dzięki tym produktom
Jedna odpowiedź
Zaś po polskiej stronie można je znaleźć pod nazwą kartacze. W swoim czasie nimi właśnie zostałem powitany w mojej ulubionej agroturystyce, w Półkotach.